Wendbaarheid: combineer woorden én daden

Het adagium ‘geen woorden maar daden’ heeft vaak grote aantrekkingskracht op het bedrijfsleven. Het ondernemen van actie is immers nodig om vooruit te komen. Aan de andere kant: het heeft ook zin om tijd en aandacht te schenken aan het nadenken waar je heen wilt en vooral waarom. Als je – ook in mariene termen relevant – de stip op de horizon duidelijk formuleert, kan de navigatie veel nauwkeuriger worden bepaald. Met andere woorden: zowel visievorming (de stip) als concrete stappen (de koers) zijn van waarde. Maar hoe verhouden ze zich tot elkaar, en met name de eerste stap en wat daarna komt?

Door Hamit Karakus, directeur van kennis- en netwerkorganisatie Platform31. 

Wie een stip op de horizon plaatst en zich tegelijkertijd flexibel of adaptief opstelt in de weg ernaar toe, is beter in staat om te gaan met complexe thema’s waarmee we ons als maatschappij geconfronteerd zien. Bij nieuwe en grote vraagstukken zet Platform31 over het algemeen graag pilots en experimentenprogramma’s op om te achterhalen wat een geschikte aanpak kan zijn. Dat doen we bijvoorbeeld bij vraagstukken rond de wijkaanpak en energietransitie. Hoewel er veel moeite en energie wordt gestoken in de pilots zelf, is dat nog lang geen garantie voor een effect op grotere schaal.

Wel zien we in transitieprocessen vaak dat resultaten van een eerste stap als – te- leidend wordt gezien voor wat er daarna moet gebeuren. Of het nu gaat over corona-fieldlabs versus een heel land van het slot, een huizenblok slopen versus stedelijke transformatie, een weg aanleggen versus een mobiliteitsplan maken: de omstandigheden die een eerste stap karakteriseren, zijn totaal anders dan de omstandigheden op grote schaal. Toch buitelen termen als ‘uitrollen’, ‘implementeren van de lessen’ en ‘repliceren’ over elkaar heen. Terwijl diversiteit, dynamiek, motivatie en belangen op de grote schaal volkomen anders zijn dan in pilots. Daarmee is het vaak te eenvoudig om de resultaten van die pilots als uitgangspunt te nemen voor het vervolg.

Platform31 heeft in meerdere projecten kennis opgedaan over opschaling en hoe je het vergroten van het leereffect ook voorafgaande en na de uitvoering van een pilot kan organiseren. De kennis die we hierover hebben opgebouwd in een notendop? Bewuste daden worden aangespoord vanuit een krachtige visie en een aanpak die ook het denken over de lange termijn aanmoedigt. Wie bij de eerste stappen al erkent dat de werkelijkheid die zich daarna ontvouwt weerbarstiger is, blijft wendbaar genoeg in de detailnavigatie. Om in maritieme termen te spreken: hoe je de haven uitkomt, is geen blauwdruk voor de rest van de reis. Denk over de grote uitdagingen rond industriële processen of duurzame energie daarom ruim van te voren na over de schaalbaarheid ervan, in plaats van op het moment dat je de spreekwoordelijke haven verlaat.