Denken zonder te leren is gevaarlijk

In januari van dit jaar sprak ik met bachelorstudenten in het vak ‘Introduction to Port Economics’ over de economische beginselen van het managen en ontwikkelen van havens. We zoomden – eindelijk gelukkig wel fysiek in de zaal(!) – in op de vraag hoe de economische structuur is van de diverse markten die binnen de haven te onderscheiden zijn en of deze markten naar behoren werken. Dus dat er – vanuit consumentenoogpunt – goede prijzen worden gehanteerd, geen overmatige winsten worden gemaakt, dat de kwaliteit van producten en services op het juiste niveau is en dat er voldoende innovatie is. Concurrentie is daarbij dan de sleutel: dat geeft bedrijven de prikkel om scherp te zijn in wat ze bieden tegen welke prijs, en ook om te blijven vernieuwen.

[ihc-hide-content ihc_mb_type=”show” ihc_mb_who=”2,4″ ihc_mb_template=”3″ ]

Ik heb de studenten vervolgens uitgelegd dat concurrentie binnen havens niet vanzelfsprekend is: havens kenmerken zich door mogelijke natuurlijke monopolies: vanuit kostenoogpunt is het efficiënter om een bedrijf te laten produceren in plaats van meerdere bedrijven. Dit is vaak het geval in marktsegmenten met hoge kapitaalkosten. Maar waar die efficiëntie dan door een grotere schaal bereikt kan worden, leidt het gemis aan concurrentie mogelijk tot ‘lui’ monopolistisch gedrag. Met te hoge prijzen en dus te hoge winsten, of onvoldoende innovatie als mogelijk gevolg. Dus de uitdaging voor een havenmanager is om hier scherp op te zijn en om waar mogelijk voldoende concurrentie in te brengen. In Rotterdam is dat bij de containeroverslag best een heel proces geweest waarvoor heel wat water door de Rijn heeft moeten klotsen. Maar een leerzaam proces op z’n minst. 

In een volgend college hadden we het met de studenten over de energietransitie. We bespraken de enorme opgaven en de complexiteit, maar ook de veelheid aan plannen en initiatieven. Onder meer het plan van Shell om serieus in grootschalige productie van waterstof op de Maasvlakte te gaan investeren en de nu grootste waterstoffabriek ter wereld te realiseren. Een mooie boodschap aan deze jonge generatie! Maar dit besprekende bracht vervolgens wel de volgende vragen: hoe zit het dan hier eigenlijk met die marktstructuur en die concurrentie? Wordt dat dan in eerste instantie ook een monopolie in die Rotterdamse waterstofeconomie? Wat betekent dat? Moeten we daar niet nu al over nadenken? En hebben we dan wat aan de lessen uit het verleden? Ik heb er vooralsnog geen antwoord op, maar vind het wel heel relevante vragen. 

Want gebruiken we wel goed de ervaringen en lessen uit het verleden? Ik was maar weer eens hoogst verbaasd om niet te zeggen zwaar teleurgesteld toen ik een lid van het OMT hoorde zeggen dat we nu – aan het einde van de pandemie (!!) – geleerd hebben dat er naast het crisisteam eigenlijk ook een team met bredere en meer langetermijnvisie aan de gang had moeten gaan, waarbij dan ook met scenario’s gewerkt had moeten worden. Ehhh, hebben we dat nu pas geleerd??? Zo’n aanpak is toch zeker al wel eens eerder bedacht? Kennelijk niet uit de la gehaald…

Hopelijk gaat dat in de haven anders, worden daar ook de nodige vragen vanuit het markteconomisch perspectief tijdig gesteld en wordt gebruik gemaakt van alle kennis en kunde die – mede op basis van ervaring uit het verleden – beschikbaar is. Eindigend deze boodschap gelijk Dione de Graaff in haar avondprogramma gedurende twee weken Olympische Spelen in Peking: zoals Confucius zei: “Leren zonder te denken is ijdel. Denken zonder te leren is gevaarlijk.”

[/et_bloom_locked]