De Spa van de gangways

Ceo Jan van der Tempel van Ampelmann werd dit voorjaar genomineerd voor de European Inventor Award, de jaarlijkse innovatieprijs van het Europese Octrooibureau. Negentien jaar geleden kwam hij op het idee van deze stabiele loopplank. In Europoort Kringen blikt hij terug op zijn Eureka-moment, vertelt hij hoe de marktacceptatie verliep en praat hij over zijn plannen. “We gaan de markt van crew changes aanboren.”

[ihc-hide-content ihc_mb_type=”show” ihc_mb_who=”2,4″ ihc_mb_template=”3″ ]

Was je blij met de nominatie?

“Natuurlijk, ik vind het een enorme eer. Het Europese Octrooibureau zet hiermee uitvinders in het zonnetje, zodat iedereen kan zien wat voor mooie dingen we in Europa verzinnen.”

Je bent ook erelid van het Koninklijk Instituut voor Ingenieurs (KIVI). Wat vind je mooier?

“Haha, beide zijn heel eervol en leuk.”

Kan je vertellen over het Eureka-moment, toen je op het principe van de Ampelmann kwam?

“Dat was in 2002, toen ik met een collega van de TU Delft een congres in Berlijn over offshore wind bezocht. Tijdens een presentatie werd er verteld over het overstappen van een bootje op een windmolen. De animatie die daarbij hoorde klopte niet, wat natuurlijk de nodige vragen uit de zaal met techneuten tot gevolg had. Later die dag, op een terras met een biertje, kwamen we op het idee van de Ampelmann. Door een vliegtuigsimulator aan het dek van een schip te lassen, zou je de bewegingen tegen kunnen sturen. Zo moeilijk hoefde het niet te zijn om het probleem op te lossen. Die dag kwamen wij ook al op de naam ‘Ampelmann’. Destijds had je verschillende stoplichten in Oost- en West-Berlijn. Het mannetje op stoplichten in Oost-Berlijn had een hoedje op. Ampelmann vonden wij goed passen bij wat later ‘offshore access as easy as crossing the streets’ zou gaan heten.”

Hoe werden mensen voor die tijd voornamelijk op offshore constructies afgezet?

“Voor het overplaatsen van mensen op offshore windturbines gebruikt men bootjes met een rubberen boeg. Bij de windturbine gaan de motoren vol gas aan, waardoor het bootje in het rubber scharniert. ‘Bump and jump’ wordt dit wel genoemd. In de olie- en gassector werd veel van helikopters gebruikgemaakt, en ook slingeren mensen met behulp van een touw van het schip naar het platform.”

Dus de introductie van de Ampelmann is vooral de veiligheid ten goede gekomen?

“Ja, hoewel je in principe alles veilig kunt uitvoeren als er rustig weer is. Alleen is dat er niet altijd, zeker niet op de Noordzee. Dankzij de Ampelmann is de werkbaarheid vergroot. 95 procent van het jaar kun je veilig overstappen zonder afhankelijk van de golven te zijn.”

Had je met de kennis van nu je vinding anders ontworpen dan je destijds in 2002 hebt gedaan?

“Nee, de vliegtuigsimulator was de kern van het idee. Eerst moet je zorgen dat het systeem goed genoeg is, vervolgens kun je het gaan bouwen en schaal creëren. Dat hebben we gedaan. Ook hebben wij kleinere en grotere gangways ontwikkeld. Onlangs was het tijd onze basismachine weer eens goed onder handen te nemen. Op basis van onze kennis en kunde hebben we die van de grond af aan weer opgebouwd. Er zijn inmiddels nieuwe computers en er is nieuwe besturing. De machine draait nu helemaal op elektriciteit in plaats van op diesel, wat de uitstoot van CO2 met negentig procent heeft verminderd. Als je je product te lang niet tegen het licht houdt, wordt het een krachttoer om een diepe vernieuwing door te voeren.”

Hoe werd de Ampelmann in de markt ontvangen? 

“We kwamen er op een bijzonder moment mee. In 2007 was de olieprijs ongehoord hoog. Een jaar later gingen de Lehman Brothers failliet en werd de wereld in een diepe economische crisis gestort. Het effect daarvan hebben wij ondervonden. Als de olieprijs hoog is, vindt iedereen het leuk om nieuwe dingen te doen. Maar van de ene op de andere dag ging het alleen nog maar over kostenverlaging. Ons verhaal paste daar geweldig goed in. Van de twaalf uur dat medewerkers met een helikopter weg zijn, zitten ze helft daarvan te wachten. Dat terwijl er elf van de twaalf uur wordt gewerkt als je een boot langs een platform legt. Van een leuk speeltje dat iets mocht kosten werden we ineens een waanzinnig mooie manier om kosten te besparen. Daarmee was de marktacceptatie een feit. Mensen moeten pijn hebben voor ze een aspirientje nemen.”

Vind je de offshore sector openstaan voor innovaties?

“Ja en nee. Sommige sectoren zijn sterk economisch geoptimaliseerd. Men is gewend aan het huren van een helikopter, wat een drempel opwerpt. Maar de truc met iets nieuws is dat je in de juiste subsegmenten spelers moet zien te vinden die je verder kunnen helpen. Dat zijn bedrijven die de innovatie niet alleen leuk vinden, maar er ook de economische voordelen van inzien. Zij kunnen met je meelopen en helpen overheden en veiligheidsinstanties te overtuigen. Ons geluk was dat veel Nederlandse spelers dichtbij elkaar zijn gevestigd, wat het makkelijker maakte. Zo konden wij uitzoeken waar de Ampelmann het beste kon landen. Punt is alleen wel dat iedereen de innovatie erg mooi vond. Alleen wilden ze dat de buurman het als eerste probeerde. Maar één buurman moest toch de eerste zijn.”

Dat eerste schaap is er gekomen, waarna er veel meer volgden. Hoe gangbaar is het gebruik van de Ampelmann inmiddels in de offshore business?

“Heel gangbaar, we zijn wereldmarktleider. Op ons succes volgden meer bedrijven met een gangway. Vooral de Noordzee is een volwassen markt aan het worden. Het aantal schepen met gangways is redelijk groot. Er wordt steeds meer ervaring mee opgedaan. Je merkt dat Ampelmann de merknaam voor alle gangways is geworden, net zoals Spa dat voor bubbeltjeswater is.”

Zie je nog kansen in meer markten of andere delen van de wereld?

“De hele wereld is ons marktgebied. Sommige regio’s naderen de volwassenheid, net als op de Noordzee. De gangbare olieprijsfluctuaties zorgen er soms voor dat gangways makkelijk worden weggestreept. Zonde, want na het annuleren van zo’n contract gaat het later meestal toch door, maar kost het dan alleen maar meer. We hebben een paar projecten gedaan in Afrika en Brazilië. Daar staan ze op het punt de Ampelmann te omarmen.”

Welke verschillende loopbrugmodellen hebben jullie nu?

“Er zijn er drie. Het A-type is de in 2007 ontwikkelde standaardmachine. Het E-type is een heel grote machine, waarvan de kraan binnen tien seconden een vracht tot vijf ton kan overhijsen. Het L-type is klein. Het past in een container en valt op een kleiner schip te gebruiken in gebieden met lagere golven, zoals in Brunei.”

Zijn er binnenkort nieuwe ontwikkelingen te verwachten?

“Het A-type is volledig geëlektrificeerd, zoals ik daarnet vertelde. In juni hebben we die voor het eerst op zee getest. De tweede versie is ook de helft lichter. Hij past op een snelle boot van Damen, die veertig knopen per uur vaart. Daarmee boor je een nieuwe markt van crew changes aan, die twee weken op, twee weken af gaan. De ‘Uber of the ocean’ noemen wij dit. Een leuke, nieuwe ontwikkeling die wij met Damen zijn ingezet. Zij een heel nieuw schip, wij een heel nieuwe Ampelmann. Verder hebben wij sinds kort een nieuwe vijftons kraan operationeel. De markt zal daaraan moeten wennen. Nu is de hijscapaciteit gemiddeld een ton. Hierdoor haalt men elementen uit elkaar, om die in meerdere hijsjes over te zetten. Straks zal dat anders geëngineerd moeten worden, als dat in één keer over kan.”

Je hebt een octrooi op jouw uitvinding. Toch zijn er meerdere aanbieders van offshore loopbruggen. Waar zit het verschil in?

“Je kunt niet alles octrooieren. Er zijn meer oplossingen te verzinnen. De belangrijke onderdelen hebben wij vastgelegd, waaronder ‘de spin’: de full motion compensator met zes hydraulische poten. Het patent heeft een beschermende werking gehad. We hebben het concept verder kunnen ontwikkelen en markt kunnen pakken.”

Lang niet alle universitaire spin-offs komen tot wasdom. Waarom is het jullie wel gelukt?

“Ten eerste vaart zonder geluk niemand wel. Verder is het Nederlandse ecosysteem van waarde gebleken, waardoor een technisch team het systeem binnen de muren van de TU Delft verder kon ontwikkelen. Ook was ons netwerk dicht bij elkaar gevestigd en makkelijk benaderbaar. Onze launching customer was Smit, dat een platform moest laten weghalen. De Ampelmann was daarvoor dé oplossing. Smit maakte al onderdeel uit van het projectteam voor het eerste prototype. Ook speelde mee dat wij als bedrijf nooit ‘nee’ tegen moeilijke projecten zeggen. In ons eerste jaar waren wij al bijna wereldwijd actief. In het tweede jaar helemaal tot Australië aan toe, en dat met maar twee machines. Daarnaast speelt mee dat wij onze eerste machine bij Heerema in Zwijndrecht hebben kunnen bouwen. Veiligheid wordt zo met de paplepel ingegoten. Heel anders dan wanneer je dit bij wijze van spreken in een schuur had moeten doen. Die combinatie van factoren heeft aan ons succes bijgedragen.”

Waarom ben je in 2015 tijdelijk bij Ampelmann weggegaan?

“Ook al ziet mijn CV er entrepreneurial uit, mijn grootste passie is onderwijs. Ik ben toen tijdelijk teruggetreden om De Oude Bibliotheek Academie (DOB) op te starten. Bij DOB bieden wij bedrijven en overheden cursussen op het gebied van offshore wind. Dat is mijn vakgebied. Sinds 2017 combineer ik de functie van ceo bij Ampelmann met lesgeven. Ik vind dat een mooie combinatie. Zojuist heb ik een half uur college gegeven. Daar word ik nog enthousiaster van dan van al die mooie technologie bij Ampelmann.”

Ampelmann is een volwassen bedrijf, met een volwassen product. Biedt jou dat evenveel voldoening als het opstarten ervan?

“Pionieren is leuk, zoals ik ook bij de DOB heb ervaren. Maar het was goed dat ik in 2015 een tijdje bij Ampelmann ben weggegaan. Anders raak je als oprichter te verweven met het bedrijf, waardoor je vast zou kunnen lopen. Toen ik terugkwam, trof ik een ander bedrijf. Voor mijn vertrek was Ampelmann een uit de kluiten gewassen start-up. In 2017 vond ik een scale-up die op een andere schaal is georganiseerd. Ampelmann is een multinational, met vestigingen in tien landen. Dat betekent dat ik mij niet meer overal mee moet bemoeien. Het volwassen maken van een bedrijf is een spannend leertraject. Wij zitten daar nu middenin. Dat biedt mij voldoende uitdagingen en is interessant.”

Wat wil je bij Ampelmann nog voor elkaar krijgen?

“Heel veel. Het ontginnen van al die markten, waar ik het zonet over had. Ook kijk ik uit naar het complexe avontuur met de ‘Uber of the oceans’. We zullen klanten moeten overtuigen, maar het heeft een enorme potentie. Verder gaan wij als bedrijf aan serieproductie beginnen. We gaan van staal overstappen op composiet, wat een reusachtige technologiestap is. Ik ben heel enthousiast dat ik daar bij kan zijn en er richting aan kan geven.”

Winnaar European Inventor Award

Niet Jan van der Tempel, maar Per Gisle Djupesland bleek deze zomer de winnaar van de European Inventor Award in de categorie Industrie. Van der Tempel zegt hem ‘welgemeend’ te feliciteren: “Aan zijn uitvinding van een nieuw type inhaler, waardoor medicatie via de neus sneller in je bloedbaan komt, zit een actuele covid-invalshoek. Ik vind het bovendien als collega-uitvinder heel interessant om te zien hoe hij met behulp van aerodynamica tot zijn uitvinding is gekomen – waar het in mijn geval om een omgekeerde vliegsimulator ging.”

[/et_bloom_locked]