Veiligheid waterstof niet drastisch anders

Nu de techniek van ‘Hoe maken we het?’ voor een groot deel uitgedokterd is, is een van de belangrijkste vervolgvragen in waterstoftoepassingen: ‘Hoe maken we het veilig?’ 

Tekst: Kim de Booij

De risico’s van waterstofprocessen zijn groot, ziet ook Peter Eland van Pilz Nederland. “Waterstof is licht ontvlambaar, dus zeer explosief en bovendien geur- en kleurloos. Daarnaast moet je het, afhankelijk van de productie-, transport- en opslagwijze die je kiest, extreem koelen tot -253°C of onder zeer hoge druk tussen 200-900 bar brengen, met de bijbehorende gezondheidsrisico’s en explosiegevaren van dien.”

Net als anders

Toch wordt Eland hier alles behalve zenuwachtig van. “Bij Pilz zijn we gewend om met explosieve media om te gaan. Waterstof is wat dat betreft niet drastisch anders. Net als bij andere processen is het een kwestie van risico’s bepalen, maatregelen nemen en zorgen dat je binnen de gestelde veiligheidslimieten blijft. We hebben oplossingen in huis die we al jaren toepassen in de industrie, die we haast één op één kunnen inzetten voor de waterstofindustrie.”

Veiligheid via automatisering

Eland doelt onder meer op de automatiseringsoplossingen van Pilz. “Onze besturingssystemen kunnen analyses maken van de data van bijvoorbeeld gasdetectoren, temperatuur- en druksensoren, vulpeil, spanning en stroom. Binnen milliseconden detecteren ze fouten en starten ze vooraf gedefinieerde veiligheidsreacties op om het proces binnen veilige waarden te houden.”

PNOZ

Als voorbeeld noemt Eland het electrolyseproces. “In dit proces is onder meer een constante elektrische voeding van belang. Een storing in het elektrische gedeelte onderbreekt het elektrolyseproces en vergroot het explosiegevaar. Onze PNOZmulti 2 lost dit risico op. Dit kleine besturingskastje [Eland laat een klein geel kastje zien ter grootte van ongeveer een hand, red.] bewaakt alle noodzakelijke functies.”

Voor ieder proces

Pilz heeft zo ook de PNOZmulti 2 Burner ontwikkeld om in productieprocessen waterstof als alternatieve brandstof voor gas veilig te kunnen gebruiken. “Welke productievorm men ook kiest, wij sluiten erop aan. Ongeacht het proces gaat het erom dat je een juiste balans vindt tussen veiligheid en efficiëntie. Zo zou je kunnen kiezen voor waterstof in vloeibare vorm omdat dat makkelijker te handelen is, maar tegelijkertijd heb je voor de koeling weer ontzettend veel energie nodig. Of je kiest voor alternatieve energiedragers zoals ammoniak, maar ook daar kleven risico’s aan. Die afweging is niet de onze. Wij gaan over het beheersen van de risico’s van het gekozen proces.”

Geen discussies

In de afweging van waterstofproducenten, -transporteurs en -distributeurs speelt veiligheid in ieder geval zeker een belangrijke rol, constateert Eland. “Discussies over hoe belangrijk veiligheid in waterstofprocessen is, zijn er niet. Iedereen is zich bewust van de risico’s en wil investeren in maatregelen. Veiligheid maakt processen overigens ook niet veel duurder, zeker niet als je hier vanaf het begin over nadenkt.”

Eerst hoe

Toch zijn innovaties in de pioniersfase vaak gericht op ‘hoe maken we het’ in plaats van ‘hoe maken we het veilig’. Eland heeft daar alle begrip voor. “Hun intrinsieke drijfveer is natuurlijk om een nieuwe, duurzame energiebron te ontwikkelen. Tegelijkertijd beseft iedereen ook wat de risico’s zijn en dat er enorme schade op menselijk en economisch vlak is als er iets misgaat. Dus zodra de pioniersfase voorbij is en ze willen gaan opschalen, krijgt veiligheid absoluut de aandacht.”

Samen vooruit

In die fase zitten we nu met waterstof. “De branche is nog zoekende naar hoe veilig om te kunnen gaan met waterstof. Hoe eerder dit duidelijk is, hoe sneller er stappen gezet kunnen worden. Pilz neemt dan ook actief deel aan de commissie die de NEN-normen vaststelt. Met onze specifieke kennis en risicobeoordelingen kunnen we de vragen die we krijgen prima beantwoorden. Mooi om te merken, is dat iedereen in de branche graag onderling kennis en netwerk wil delen om samen vooruit te komen.” 

Het werkelijke doel

Vooruit kan wat Eland betreft ook wel eens linksaf of rechtsaf zijn. “Het uiteindelijke doel is niet om met z’n allen op waterstof over te gaan. Het werkelijke doel is om de planeet te beschermen, wat overigens heel goed past bij de missie van Pilz: preserve the world for our childrens children. Kunnen we verduurzamen op een andere manier dan met waterstof, ook prima. Het belangrijkste is dat we het doen en het liefst zo snel en veilig mogelijk.”

PNOZ in waterstofprocessen

In 1987 ontwikkelde Pilz de allereerste veiligheidsrelais, de PNOZ. Het was destijds een enorme doorbraak in veiligheidsland en inmiddels is het de meest toegepaste veiligheidsrelais ter wereld. De relais zorgt ervoor dat processen altijd binnen veilige waarden blijven. Dat geldt ook voor waterstofprocessen. 

Safety niks waard zonder security

Pilz benadrukt dat je niet alleen mensen moet beschermen tegen machines, maar ook andersom. Want je kunt je veiligheid nog zo goed op orde hebben, als je (cyber)security hapert en de buitenwereld je processen kan manipuleren, heb je er niks aan. Daarom biedt Pilz ook oplossingen in security en autorisatieprocessen.