Sleutelrol voor zes projecten bij halen doelen Fit for 55

Het uitvoeren van zes sleutelprojecten in Rotterdam is voldoende om aan de Europese Fit for 55-plannen – 55 procent CO2-reductie in 2030 – te voldoen. Versnellen is niet per se nodig, maar dan dient een aantal ‘struikelblokken’ te worden weggenomen, waarschuwt Clingendael International Energy Program.

[ihc-hide-content ihc_mb_type=”show” ihc_mb_who=”2,4″ ihc_mb_template=”3″ ]

Afgelopen zomer presenteerde de Europese Commissie haar Fit for 55-pakket, waarin zij nastreeft om de broeikasemissies in 2030 met 55 procent te verminderen. De huidige ambities in Rotterdam zijn geënt op een reductie van 49 procent ten opzichte van de emissies in 1990. De gemeente Rotterdam heeft Clingendael International Energy Program (CIEP) gevraagd om te onderzoeken of er in Rotterdam moet worden versneld om de aangescherpte Europese klimaatdoelen te halen. Eind december presenteerde CIEP haar bevindingen in het rapport ‘Quickscan Rotterdam Fit for 55’.

Drie routes

Een nieuw internationaal doel van 55 procent emissiereductie hoeft niet altijd tot een nieuw nationaal doel te leiden, nuanceert CIEP allereerst. Individuele Europese lidstaten kunnen er immers eigen nationale opgaven op na houden, zoals het verleden heeft bewezen. Datzelfde geldt voor de gemeente Rotterdam, al is duidelijk dat een aanpassing van het ETS-systeem ook voor de in Rotterdam gevestigde industrie gevolgen zal hebben. CIEP onderscheidt drie mogelijke routes die in Rotterdam kunnen worden bewandeld. Ten eerste de route Beta, waarin Fit for 55 wordt aangegrepen om de Rotterdamse klimaatdoelen te verscherpen. Dit zou betekenen dat de emissies niet op maximaal 11,8 megaton, maar op 10,4 megaton zouden komen te liggen. Bij de tweede route – Gamma – wordt vastgehouden aan het verstevigde ETS-instrument. Aanvullende Nederlandse eisen in ETS-sectoren worden losgelaten. De route Alpha komt neer op het vasthouden van bestaande doelen.

Vliegwiel

Zes sleutelprojecten zijn van cruciale betekenis voor het halen van de klimaatdoelen, ook omdat ze als vliegwiel kunnen fungeren voor volgende projecten. Deze zes projecten zijn dit najaar vastgesteld in de Cluster Energie Strategie (CES) Rotterdam-Moerdijk en door CIEP omarmd. Het gaat om: (1) de aanleg van HyTransPort RTM, een open access-waterstofleiding die lokale productie, importterminals en doorvoer richting het achterland faciliteert, (2) de Delta Corridor, de buisleidingenbundel die de oost-westverbinding versterkt, (3) de realisatie van 2 gigawatt extra aanlanding van offshore windstroom, het verzwaren van het elektriciteitsnet en het bouwen van hoogspanningsstations, (4) Porthos, (5) WarmtelinQ, de warmtetransportleiding voor warmte uit de haven van Rotterdam naar huishoudens, kantoren en glastuinbouw in de omgeving en (6) H-vision.

Benutten

In totaal hebben deze projecten een CO2-emissievermindering tot gevolg die de 30 megaton overstijgt, maar de horizon daarvoor ligt verder dan 2030. Hoeveel CO2-reductie de zes sleutelprojecten in 2030 zullen opleveren, is volgens CIEP lastig te berekenen. Dit komt enerzijds doordat de projecten weliswaar in Rotterdam worden ontplooid, maar de CO2-reductie erbuiten wordt gerealiseerd. Anderzijds is er het vliegwiel, zoals al eerder in het rapport werd aangegeven. Voortbouwend of inhakend op de zes sleutelprojecten zitten er nog meer projecten in de pijplijn, maar zijn deze nog niet publiek bekendgemaakt. Navraag bij het Havenbedrijf Rotterdam leerde CIEP dat de zes (en daarop volgende) sleutelprojecten een CO2-reductie van ongeveer 10 megaton zullen opleveren. Voeg daarbij het beëindigen van de elektriciteitsproductie uit kolen en de besparing komt op minstens 13 megaton CO2-reductie uit ten opzichte van 2020. Vergeleken met de situatie van 1990 is dat ‘minstens 55 procent minder CO2-uitstoot’, aldus de opstellers van het rapport. Het is daarom van het grootste belang, vinden zij, om het potentieel van de zes projecten ‘ten volste’ te benutten.

Ruimhartiger

Daarvoor is het nodig dat in de komende maanden en uiterlijk jaren tot final investment decisions worden overgegaan. Op het gebied van infrastructuur, financiering, stikstofruimte en het inpassen van subsidieregelingen en voorschriften moeten wel struikelblokken worden weggenomen. Zo zal het SDE++-systeem ruimte moeten gaan bieden aan projecten die eerder afvielen. Ook zijn er zorgen over de beschikbaarheid van mensen, materiaalkosten en het aanpassen van wetgeving. Bovendien is er maatwerk nodig, omdat grote industriële installaties over het algemeen van elkaar verschillen. Omdat de markt voor – nu nog grijze – waterstof zeer groot is in Noordwest-Europa, biedt de import en productie van groene waterstof niet alleen CO2-reductie, maar ook zakelijke kansen. Een ruimhartiger toepassing van RED2 (Renewable Energy Directive 2), zoals in buurlanden gebeurt, kan een aantal elektrolyseprojecten in Rotterdam op weg helpen. Als in Rotterdam een succesvolle start met de projecten wordt gemaakt, kunnen soortgelijke initiatieven elders in Nederland gemakkelijker van de grond komen.

Versnellen is wegnemen

Dan komen we bij de initiële vraag achter het rapport van CIEP: moet er in Rotterdam worden versneld? Voordat het antwoord wordt gegeven: er is recent al behoorlijk versneld. Plannen op het gebied van warmte, CCS, waterstof, infrastructuur en biobrandstoffen zijn de laatste vijf jaar een stuk concreter geworden. De CIEP-onderzoekers splitsen ‘versnellen’ uit in tweeën: het toevoegen van nieuwe projecten of het sneller uitvoeren van de bestaande projecten. Hoewel de onderzoeksvraag wat meer diffuus wordt, is het antwoord glashelder: Versnelling kan pas plaatsvinden als de struikelblokken voor bestaande en meer concrete projecten zijn weggenomen en de sleutelprojecten verder zijn gebracht. Het Versnellingshuis kan een belangrijke rol spelen in het wegnemen van die hindernissen. Ook kan het een bijdrage leveren in het regelen van financiering voor waterstof en elektrificatie uit Europese fondsen. Versnellen, zo stellen de schrijvers van de quickscan, is dus vooral een kwestie van het wegnemen van belangrijke struikelblokken op het gebied van warmte, infrastructuur, elektrificatie en waterstof. Regie van de overheid is van het grootste belang. Het uitvoeren van de zes sleutelprojecten levert niet alleen CO2-reductie op, maar maakt het makkelijker om een volgende groep projecten naar voren te halen.

Struikelblokken bij realisatie sleutelprojecten

• Warmte-uitkoppeling
  Financiering, erkenning/honorering scope 2 en 3 en reductie elders
• CCS
  Stikstofruimte
• Elektrificatie
  SDE++ functioneert niet goed om business case rond te krijgen
• Waterstof
  Ontbreken van hoofdinfrastructuur
  Ontbreken van instrumentarium voor de inzet van koolstofarme waterstof voor hogetemperatuurprocessen
  Ontbreken van certificatie koolstofarme H2
  Ruimhartige implementatie RED2 voor groene waterstof
• Grondstoffen
  Stikstofruimte
  Economische haalbaarheid circulaire chemie
  Verbinding infrastructuur met Noordrijn-Westfalen en Antwerpen
  Europees afvalbeleid
  Openen afvalfonds voor chemisch recyclen
• Infrastructuur
  Financiering
  Stikstofruimte
  Regie overheid

Bron: CIEP, 2021

[/et_bloom_locked]