Investeren in veiligheid is meer dan lonend

Waarborg voor veilig werken op hoogte in de industrie

Veilig werken op hoogte is topprioriteit in de industrie. En terecht, want werken op hoogte brengt aanzienlijke risico’s met zich mee. Jaarlijks gebeuren er veel ongelukken tijdens werkzaamheden op hoogte, vaak met ernstige gevolgen. Het correct gebruik van arbeidsmiddelen zoals steigers, hefsteigers, ladders, trappen, rolsteigers, hoogwerkers en hangbruginstallaties kan het verschil maken tussen een veilige werkomgeving en potentieel gevaar. De keuze voor een erkende leverancier klinkt dan ook als een vanzelfsprekendheid.

Tekst: Gerard Westenbroek

Bij het uitvoeren van werkzaamheden op een hoogte van 2,5 meter is er volgens de arbowet sprake van het werken op hoogte. Echter, onder deze hoogte is ook al sprake van valgevaar. Werken op hoogte is een van de grootste risicofactoren in de industrie en de bouwsector. Elk jaar gebeuren er wereldwijd veel ongelukken tijdens werkzaamheden op hoogte, soms met kleine maar vaak met ernstige of zelfs fatale gevolgen. Deze ongelukken zijn meestal het gevolg van valpartijen, onjuiste werkwijzen of het gebruik van ongeschikte of ondeugdelijke arbeidsmiddelen. Om werknemers te beschermen en ongevallen te voorkomen, is het van essentieel belang dat er strikte veiligheidsmaatregelen worden genomen en dat de juiste arbeidsmiddelen worden ingezet.

Veilig werken op hoogte begint met een goede risicoanalyse en het kiezen van het juiste arbeidsmiddel, zoals steigers, ladders, hoogwerkers en andere speciaal ontworpen systemen. Daarnaast spelen een goede training van werknemers, regelmatige inspecties van materialen en het naleven van veiligheidsnormen een cruciale rol. Bedrijven die investeren in veilige werkomstandigheden beschermen niet alleen hun werknemers maar verminderen ook uitvaltijden, verhogen de productiviteit en voldoen aan de wettelijke verplichtingen. In deze context wordt veilig werken op hoogte niet alleen gezien als een verantwoordelijkheid, maar ook als een investering in de gezondheid en het welzijn van werknemers en de continuïteit van het bedrijf.

Arbeidsmiddelen voor veilig werken op hoogte

Werken op hoogte is onvermijdelijk bij veel industriële werkzaamheden. Om veilig en efficiënt op hoogte te kunnen werken, zijn de juiste arbeidsmiddelen noodzakelijk. Deze moeten niet alleen voldoen aan strikte veiligheidsvoorschriften, maar ook geschikt zijn voor de specifieke werkzaamheden die worden uitgevoerd. De belangrijkste arbeidsmiddelen die binnen de industrie worden ingezet zijn de steiger, hefsteiger, rolsteigers, hoogwerkers, hangbruginstallaties, rope access, werkplatforms en ladders. De verschillende arbeidsmiddelen worden hieronder toegelicht.

Steigers. Stalen steigers zijn een van de meest gebruikte hulpmiddelen voor (industriële) werkzaamheden op hoogte. Ze bieden een stabiele werkplek voor meerdere werknemers, voor verschillende disciplines en kunnen in verschillende configuraties worden opgebouwd. Bovendien zijn stalen steigers aan te passen aan uiteenlopende hoogtes en breedtes, waardoor ze in de industrie veelzijdig inzetbaar zijn; ook voor langdurende projecten. Het monteren, demonteren en tussentijds aanpassen van steigers is aan regels gebonden (zie hiervoor de Richtlijn Steigers) en vereist vakkennis die door leden van de VSB worden geleverd.

Hefsteigers. Hefsteigers lenen zich goed voor werkzaamheden aan objecten, gevelwerkzaamheden of andere taken waarbij op verschillende hoogtes moet worden gewerkt. Ze bestaan uit een werkplatform, een grondframe of (rijdend) chassis en één of twee masten. Met behulp van een aandrijving kan het werkplatform met mensen, gereedschap en materiaal op iedere gewenste hoogte worden gebracht. Opbouw is specialistenwerk en bij het gebruik hiervan moet aan een aantal spelregels worden voldaan.

Rolsteigers. Rolsteigers worden veelvuldig gebruikt voor het werken op hoogte. Dit arbeidsmiddel kan snel worden gemonteerd en verplaatst en leent zich voor lichte werkzaamheden en uiteenlopende beroepsgroepen. Voor de opbouw dient de nieuwe officiële opbouwmethode overeenkomstig de nieuwe Europese norm EN 1004 en verwoord in het vernieuwde A-blad Rolsteigers te worden gevolgd. Speciale aandacht is er nodig voor de complete levering en opbouw van de rolsteiger. Voor het correct gebruik van rolsteigers kan gebruik worden gemaakt van de speciale VSB-flyer ‘Wijzigingen in wet- en regelgeving rolsteigers en kamersteigers’.

Hoogwerkers. Hoogwerkers worden in verschillende uitvoeringen geleverd. Bekend zijn onder meer de schaar-, telescoop-, knikarm-, spin-, auto-, rups- en vrachtwagenhoogwerker. Deze bieden een mobiele werkplek waarmee het mogelijk is om veilig en efficiënt op hoogte te werken. Kenmerkend is de hydraulische arm die op één of meerdere plaatsen kan scharnieren en aan het eind voorzien is van een platform of bak. Voor de aandrijving kan onder meer gebruik worden gemaakt van een diesel- of elektromotor (accu), stroom of een combinatie daarvan. Voor het gebruik van hoogwerkers is een gespecialiseerde training nodig. 

Hangbruginstallaties. Tijdelijke Hangbruginstallaties worden toegepast bij nieuwbouw- en renovatieprojecten, waarbij met een minimale inspanning veilig op een hoogte kan worden gewerkt. Een werkplatform (de hangbrug) hangt aan staalkabels en heeft als belangrijk voordeel dat de contouren van een object gemakkelijk kunnen worden gevolgd. De bewegingsvrijheid langs een gevel maakt het efficiënt voor taken zoals schilderen of reinigen. Het monteren, demonteren en tussentijds aanpassen van hangbruginstallaties is aan regels gebonden. De VSB werkt momenteel aan de totstandkoming van een richtlijn hiervoor. De benodigde vakkennis wordt door leden van de VSB-vereniging geleverd.

Ladders. Ladders zijn volgens de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) niet bedoeld als werkplek. Het is alleen toegestaan om te werken op een ladder bij lichte, kortstondige werkzaamheden en als aantoonbaar is dat andere (veiligere) arbeidsmiddelen niet gebruikt kunnen worden, bijvoorbeeld omdat er geen plek is of de werkplek niet bereikt kan worden met een ander (veiliger) arbeidsmiddel. VSB heeft een flyer opgesteld ‘Veilig werken met Ladders en Trappen’ en in het A-blad Ladders en Trappen is een stroomschema opgenomen waarmee kan worden beoordeeld wanneer deze onder bepaalde condities kan worden gebruikt.
De systematiek van de Arbowet is erop gebaseerd dat een risico, zoals valgevaar, primair bij de bron wordt aangepakt. De beste mogelijkheid daartoe is dat bij nieuwbouw al in de ontwerpfase (‘op de tekentafel’) rekening wordt gehouden met de keuze van het juiste arbeidsmiddel in de bouw-, gebruiks- en onderhoudsfase van een gebouw of object. Hierbij kunnen oplossingen worden bedacht die een alternatief bieden voor het gebruik van de ladder als werkplek op hoogte.

Maatwerkoplossingen. Per situatie dient op basis van een risico-inventarisatie het juiste arbeidsmiddel te worden gekozen om de uit te voeren werkzaamheden op hoogte veilig te kunnen uitvoeren. Dit kan betekenen dat je met de benoemde ‘standaard’ arbeidsmiddelen niet uit de voeten kunt. Dan is een arbeidsmiddel op maat de oplossing. Hierbij kun je denken aan speciale aanpassingen aan de genoemde arbeidsmiddelen maar ook aan alternatieven zoals bijvoorbeeld rope access of zogenaamde Sky Deck-oplossingen. Hiervoor zijn leveranciers met specialistische kennis, apparatuur en speciaal getrainde medewerkers vereist. Ook hiervoor bieden leden van de VSB een oplossing.

Samenwerken aan veiligheid 

Deze vroegtijdige inschakeling van de expertise, sluit naadloos aan op de aandacht die VSB-leden geven aan ketenintegratie. Hierdoor kan het veiligheidsbewustzijn zich breder over de keten verspreiden en profiteren opdrachtgevers én leveranciers van wederzijdse kennis en ervaring. Dat zorgt tegelijkertijd voor meer snelheid, efficiency en kostenbesparingen. Al in een zeer vroeg stadium zitten VSB-leden met opdrachtgevers en andere betrokkenen aan tafel om mee te denken over veiligheidsoplossingen. Daardoor kan er ook worden nagedacht over de inzet van alternatieve methoden, technieken en hulpmiddelen die voor bepaalde situaties wellicht goedkoper of efficiënter zijn zonder afbreuk te doen aan veiligheid. Door meer in processen te denken, wordt veiligheid een vast onderdeel van het werken op hoogte in de industrie. En dat is uiteindelijk wat alle partijen willen. Veiligheid is een zaak van allen.

Waarborg voor kwaliteit en veiligheid

Veilig werken op hoogte is onlosmakelijk verbonden met kwaliteit en deskundigheid: de kwaliteit van de arbeidsmiddelen waarmee wordt gewerkt en de deskundigheid van de monteur en gebruiker van het betreffende arbeidsmiddel. Deze en andere criteria zijn vastgelegd in de Waarborgregeling die door de Vereniging van Steiger-, hoogwerk- en betonbekistingbedrijven (VSB) is vastgelegd. De regeling is in het leven geroepen als waarborg voor klanten, opdrachtgevers en overheden zodat zij zich verzekerd weten van een partner die gespecialiseerd is in een veilige, tijdelijke werkplek op hoogte. Bedrijven die in aanmerking komen voor de Waarborgregeling van de VSB dienen te voldoen aan de eisen die in de Waarborgregeling zijn opgenomen en de uitgangspunten van de VSB-statuten. Bovenal dient het proces van kwaliteitsbeheersing binnen het bedrijf te zijn gewaarborgd. Om de drie jaar wordt elk VSB-lid opnieuw getoetst door een externe deskundige. De bij de vereniging aangesloten leden beschikken daarmee over een gewaarborgd proces van kwaliteitsbeheersing waardoor de zekerheid wordt geboden dat het bedrijf in staat is om veilig te werken en kwaliteit te leveren en daarbij werkt met aantoonbaar geschoold personeel op een niveau dat aantoonbaar hoger ligt dan de wettelijke minimumeisen.

Deskundigheid

De VSB hecht grote waarde aan de deskundigheid van haar leden. Mede daarom zijn binnen de vereniging een groot aantal commissies actief die zich bezighouden met alle aspecten die voor de branche van belang zijn. De meeste commissies richten zich daarbij op technische onderwerpen waarbij de verdere uitbreiding en overdracht van kennis centraal staan. Dankzij deze kennisfunctie vervult de VSB een bepalende rol als het gaat om de stand van de techniek en het invullen van nieuw beleid voor het werken op hoogte. Met deze expertise zijn VSB-leden, opdrachtgevers, overheden en gebruikers verzekerd van de meest recente knowhow en deskundigheid. Die deskundigheid uit zich ook in tastbare resultaten zoals de Richtlijn Steigers, de Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies, de eindtermen en kwalificaties voor het veilig en verantwoord gebruik van verschillende arbeidsmiddelen om op hoogte te werken, de Annex op de Richtlijn Steigers die ingaat op de windbelasting op steigers of de op handen zijnde Richtlijn Tijdelijke Hangbruginstallaties. 

Inspectie en keuring 

Het Arbobesluit, waarin nadere bepalingen ten aanzien van de Arbowetverplichtingen zijn opgenomen, schrijft voor dat arbeidsmiddelen bij gebruik in veilige staat moeten zijn en dat ze periodiek gekeurd worden. Voor sommige arbeidsmiddelen geldt naast een onderhoudsplicht ook een aanvullende keuringsverplichting. Die verplichting geldt wanneer de veiligheid afhangt van de manier van installeren (keuring na installatie) of wanneer gebruik of invloeden van buitenaf leiden tot slijtage, veroudering of verslechtering (periodieke keuring). De werkgever moet zelf vaststellen of één of beide keuringsverplichtingen op zijn arbeidsmiddelen van toepassing zijn. Alhoewel het Arbobesluit geen keuringsfrequentie noemt, is het raadzaam om bij langdurig niet gebruiken een veilige ondergrens van minstens eenmaal per jaar te hanteren. Indien arbeidsmiddelen minder dan eenmaal per jaar worden gebruikt, is het handiger alleen voorafgaand aan het gebruik te inspecteren. 

Gerard Westenbroek is branchemanager bij de Vereniging van Steiger-, hoogwerk- en betonbekistingbedrijven (VSB).