Wat je móet weten over besloten ruimten

Ieder bedrijf denkt goed na over veilig werken. We maken er allerlei plannen voor, zoals V&G, RI&E en BHV. Dus hoe komt het dan dat bij werken in besloten ruimten nog zo vaak dingen misgaan? 

Tekst: Kim de Booij

Het antwoord zit deels in ons dna: als je gevaar ziet, reageer je daar van nature op. Staan we op een onbeveiligde dakrand van 10 meter hoog, dan snappen we dat dit valgevaar oplevert. Maar wanneer we in een besloten ruimte moeten gaan werken, gaan er minder snel alarmbellen rinkelen. Verstikking, bedwelming, beknelling, vergiftiging, elektrocutie, explosie, een val, al deze gevaren liggen op de loer, maar we zién ze niet.

Grotere gevaren

Het gevaarlijke is dat, hoewel we ze niet zien, de gevaren van werken in besloten ruimten nog groter zijn dan die van werken op hoogte. “Het komt door de combinatie van de vele risico’s”, vertelt Dirk van Blijswijk vanuit het Expertisecenter van Safe Site – Powered by Mennens in Vlaardingen. “Je kunt in een silo vallen, bekneld en bedwelmd raken. Als het in besloten ruimte fout gaat, gaat het daarom ook meteen vaak goed fout. We proberen bedrijven dan ook het belang van goede veiligheidstrainingen te laten inzien vóórdat ze zo’n calamiteit meemaken. Want dat is helaas nu nog te vaak pas het moment waarop ze bij ons aankloppen.”

VCA is niet voldoende

Dat komt wellicht door een gevoel van (schijn)veiligheid: mijn medewerkers hebben VCA dus ik zit goed. “Bij VCA worden de gevaren en enkele regels voor het betreden van besloten ruimten inderdaad behandeld, maar er is meer nodig om echt veilig te werken. Kijk alleen al naar valgevaar. Bij besloten ruimten, waar je meestal verticaal moet afdalen, moet je eigenlijk altijd aangelijnd werken. Bij voorkeur met een driepoot recht boven het mangat en inclusief een valstopblok die bij een val direct vastslaat én voorzien is van een reddingfunctie.”

Redding!

Daarmee brengt Van Blijswijk een van de belangrijkste aandachtspunten van werken in besloten ruimten ter sprake: redding. “Als er iets misgaat en het slachtoffer is/blijft niet aangelijnd, kun je hem niet redden tenzij je zelf de besloten ruimte in gaat. Dit moet je altijd proberen te voorkomen. En denk nu niet ‘ach het is niet zo diep; we doen hem een touw rond z’n middel en we trekken hem er wel uit als het moet’. Je mag het in ons Expertisecenter komen proberen met een pop van vijftig kilo. Dat lukt je nooit.”

Verkeerd gebruik

Wat Van Blijswijk in de praktijk vaak ziet, is dat er wel persoonlijke valbeveiliging- en reddingsmiddelen zijn aangeschaft, maar dat men niet goed weet hoe ze te gebruiken. “Ze kopen een driepoot en een valstopblok, maar zetten die verkeerd in elkaar. Of ze gebruiken een valstopblok met redfunctie als lier in plaats van als noodvoorziening. Ze zijn dus goed op weg, maar hebben nog net even de juiste instructie nodig. Die geven wij ze.”

Kanttekeningen bij hulpdiensten

Toch vertrouwen we bij ernstige calamiteiten nog graag op hulpdiensten. Van Blijswijk plaatst hier kanttekeningen bij. “Ten eerste is vaak haast geboden bij calamiteiten in besloten ruimten. Als iemand onwel wordt, telt iedere seconde en is wachten op de brandweer eigenlijk geen optie. Ook gaan hulpdiensten tegenwoordig alleen nog besloten ruimten in wanneer je kunt aantonen dat de ruimte schoon is. Vaak kun je dat niet. En als dat wel lukt, dan moeten de juiste, in besloten ruimten gespecialiseerde, medewerkers van de hulpdiensten wel net in de buurt zijn van jouw bedrijf.”

On site leren

“Juist daarom richten we ons op zelfredzaamheid van medewerkers. In één dag leren we hen alles over veilig in- en uittreden van besloten ruimten. Bij voorkeur bij ons in het Expertisecenter omdat we hier alles eenvoudig kunnen veiligstellen. Maar we geven ook regelmatig trainingen op locatie zodat men in de werkelijke situaties traint. We vragen medewerkers altijd om hun PBM en overige veiligheidstools mee te nemen zodat we deze kunnen controleren. En we vragen naar hun werkprocessen. Zo komt het nog wel eens voor dat hijs- en hefmiddelen gebruikt worden voor personen. Maar zulke machines kennen geen weerstandbeveiliging voor mensen. Als het slachtoffer klem komt te zitten en het hijsen gaat door… dan snapt iedereen wel waarom specialistische apparatuur noodzakelijk is.”

Wat definieert een besloten ruimte? 

Een besloten ruimte is een vaak beperkte ruimte waarbij het in- of uittreden lastig is en waarbinnen een gevaar voor de gezondheid of veiligheid is. Vaak is het een grotendeels omsloten ruimte die niet ontworpen is om er (lang) in te verblijven en meestal is er slechte verlichting en ventilatie. 

Daarom een TRA en noodplan

Werken in besloten ruimten is geen dagelijks werk voor de meeste van jouw medewerkers. Daarom is het advies om een Taak Risico Analyse (TRA) aan je RI&E toe te voegen. Hierin leg je vast welke beheersmaatregelen er bij het werken in besloten ruimten horen. Stel daarnaast een noodplan op zodat ook de reddingsactie goed is voorbereid.